We erkenden dat we machteloos stonden tegenover angst en depressie – dat ons leven stuurloos was geworden
Dit programma is een reis naar herstel en kwaliteit van leven. Die reis begint met stap 1. Je moet eerst deze stap zetten, voor je door kan naar de volgende. Iedere stap vraagt moed en eerlijkheid. En deze stap gaat over de moed en eerlijkheid om onder ogen te zien waar je zo’n last van hebt. Het niet langer te bagatelliseren of weg te stoppen, maar het op tafel te leggen zoals het is: je bent niet meer de baas over je angst en depressie, angst en depressie zijn de baas geworden over jou.
DONKERE WOLK
Je bent mens zoals iedereen mens is. En toch is er een verschil tussen jou en veel anderen. Ieder mens heeft wel eens een dipje. Is een poosje somber. Of heeft zelfs wel eens een depressieve bui. Dat is normaal, het hoort bij het leven en daar kom je wel doorheen. En er zijn ook mensen zoals wij die op een gegeven moment het gevoel krijgen: ik blijf in de neerslachtigheid hangen. Ze proberen te functioneren net als iedereen, maar ervaren in zichzelf een soort donkere wolk die maar niet wegwaait. Als deze bewolking maar lang genoeg duurt kan dat zo rot voelen dat je denkt: zo kan ik niet meer met mezelf leven. Dan zijn angst en depressie een eigen leven gaan leiden. Je bent onder invloed. Beneveld. Jij bent niet meer de baas over je angst en depressie. Angst en depressie zijn de baas over jou.
In die zin heb je dus te maken met een verslaving. Je kunt immers niet met al die negatieve gedachten en gevoelens stoppen wanneer je wilt. Het is een macht geworden die in jou een eigen leven leidt. Het goede nieuws is dat je ervan af kunt komen. Dat vraagt werk. Maar de 12 stappen vormen een bewezen route. Mensen die deze route volgen, vergezeld van medereizigers zoals in deze groep, hebben ervaren dat ze niet alleen beter begrijpen hoe angst en depressie bij hen van binnen ontstaan, maar ook hoe ze er zo mee om kunnen gaan dat het niet hun leven bepaalt.
Het probleem van mensen die verstrikt zitten in angst en depressie zit in het denken. En dan specifiek in het dwangmatige karakter ervan. Iemand in een toestand van verslaving kan niet ophouden met het vormen van gedachten als ‘ik ben waardeloos’, ‘mijn leven heeft geen zin’, ‘ik doe er niet toe’. Als een eindeloze stroom vormen deze gedachten zich. Ze doen allemaal pijn, als messen in je lijf. Het is alsof je jezelf voortdurend met je gedachten onderuithaalt. En nadat je met veel moeite weer opgekrabbeld bent, volgt de volgende ondermijnende gedachte en lig je weer op de grond. Dit kost enorm veel energie. Het put lichaam en geest uit. En op een gegeven moment denk je: ik hou dit niet meer vol. Ik zie het niet meer zitten om hiermee te leven.
VERTROUWDE JAS
Veel mensen vinden het vervelend om te zeggen dat ze een angst- en depressieverslaving hebben. ‘Ik heb die gevoelens toch niet voor m’n lol?’, zeggen ze dan. ‘Een alcoholist voelt zich goed door alcohol. Maar ik voel me toch niet beter door angst of depressie?’ Natuurlijk kies je niet bewust voor depressie. Je gaat jezelf niet bewust pijn zitten doen. Toch kan je door de jaren heen op een vreemde manier vertrouwd raken met dat gevoel. Als een oude jas die al jaren aan de kapstok hangt. Je voelt je erin thuis. Het is bekend. Het is veilig. Want in een depressie maak je een terugtrekkende beweging. Je maakt minder contact met je omgeving. Je doet de deuren en ramen dicht, letterlijk of figuurlijk, en sluit jezelf op in jezelf. En ook al is het niet fijn, het voelt wel veilig. Ziektewinst wordt dat genoemd. Het is niet fijn én het levert je wat op. Je hebt liever die vertrouwde jas van angst en depressie aan, dan zonder die jas het volle leven in te stappen.
Dit programma begint met de erkenning: inderdaad, ik heb die jas aan, inderdaad, ik heb er last van en inderdaad, het lukt met me op eigen kracht niet om hem uit te trekken. Op de erkenning volgt het vertrouwen: als ik de route volgt die voor zovelen vrijheid heeft opgeleverd, dan komt er een moment dat ik wél de kracht voel om de jas uit te trekken en uit te houden.
De ironie is dat het probleem van mensen met een angst- en depressieverslaving niet is dat ze het niet goed doen (al denken ze dat vaak wel), maar juist dat ze het zo goed proberen te doen. Maar hoe goed ze het ook doen, hoe hard ze ook werken om zich beter te voelen, de angst en de pijn gaan maar niet weg. Sterker nog, ze worden alleen maar erger. Want de frustratie neemt toe dat wat je ook doet, de ellende maar niet minder wordt. Dus neemt de wanhoop toe. En wanhoop betekent radeloosheid. En radeloosheid betekent pijn. Bovenop al de pijn die je al in je lijf en leden verzameld en opgeslagen hebt. Dus ja, vind je het gek dat het op een gegeven moment onverdraaglijk voelt. Want dat is het ook.
JUDOKA
Als een judoka in de houdgreep zit tikt hij af. Hij geeft toe dat hij verloren heeft en direct is hij vrij. Toegeven dat we vastzitten in angst en depressie is het begin van het einde van de pijn. Welke pijn? De pijn die komt door het verzet tegen hoe het is. Het verzet tegen je somberheid. Het verzet tegen je angst. Waardoor je nog somberder en nog angstiger wordt. Het doorbreken van de negatieve spiraal begint met het opgeven van de strijd. Ware verandering komt namelijk altijd voort uit aanvaarding. Aanvaarding van de situatie waar je nu in zit. Aanvaarding van de pijn die je op dit moment hebt. Aanvaarding van de ravage die je in je pijn hebt aangericht. Het niet goed functioneren op je werk. Het op afstand houden van de mensen om je heen. Het verspillen van tijd aan zorgenmakerij. De weg voorwaarts begint met hiernaar kijken, knikken en zeggen: inderdaad, dit is aan de hand. Ik heb alles gedaan wat ik kon om het te veranderen, maar het is me niet gelukt en ik erken, net als de aftikkende judoka, dat ik machteloos ben.
Op dat moment ontstaat er nieuwe openheid in je leven. Alsof de zware bewolking z’n grip verliest en er stukjes blauw doorheen komen gluren. Je lijden had een doel: het tot het eind komen van jezelf. Je de waarheid doen zien die er al die tijd al was: we kunnen onszelf niet redden. Dat doel is nu bereikt. Dat geeft je angst en depressie een diepe betekenis. Het zijn boodschappers. Ze maakten je duidelijk: ik bevind me op een doodlopend pad. Je hebt de boodschap gehoord, en opent je voor een nieuw levenspad. Een van de eerste kenmerken van dat nieuwe pad is het besef dat je niet alleen bent. Daarover gaat stap 2.