TIENDE STAP: We maakten dagelijks de keuze om van de ander te houden door eerst van onszelf te houden
Bij de veiligheidsinstructies in het vliegtuig wordt altijd tegen de passagiers gezegd om bij nood eerst het zuurstofmasker bij zichzelf aan te brengen en pas daarna de mensen om zich heen te helpen. Jezus zegt het nog veel fundamenteler: heb je naaste lief, zoals je jezelf liefhebt. Met andere woorden: je houdt altijd van de ander in de mate dat je van jezelf houdt. Hier kwamen de meesten van ons een uitdaging tegen. Namelijk dat we eigenlijk geen idee hadden wat dat is, jezelf liefhebben. De meesten van ons hadden dat nooit geleerd. Toch ontdekten we in deze stap dat op een gezonde manier leren zorgen voor jezelf, van levensbelang is in het vrij worden en blijven van angst en depressie.
Wat is dat, van jezelf houden? Wij associëren liefde vaak met gevoel. Als we tevreden zijn met wat we in de spiegel zien, of merken dat er gelachen wordt om onze grapjes of als mensen waarderen wat we doen – dan voelt dat goed en zijn we blij met onszelf. Andersom is het ook waar. Als we voor ons gevoel tekortschieten en niet zo leuk, slim en behulpzaam zijn als we willen, dan balen we van onszelf. Op basis van ons gevoel lijkt onze liefde voor onszelf dus voortdurend op en neer te gaan.
LIEFDE ALS KEUZE
Ware liefde is echter niet gebaseerd is op een goed gevoel, zoals ons in films en sociale media wordt voorgespiegeld, maar op een keuze. God houdt niet van ons als wij hem een goed gevoel geven omdat we ‘het goede’ doen. God houdt van ons. Punt. Hij isLiefde. Zijn liefde gaat daarom niet op en neer, maar is een rechte lijn die altijd 100% aangeeft. Onze belangrijkste opdracht in het leven is om op exact dezelfde manier van onszelf te leren houden zoals God dat doet. Niemand anders kan dat voor ons doen, zelfs God niet. God kan er niet voor zorgen dat wij van onszelf houden. Hij heeft ons gemaakt als autonome wezens met zeggenschap over ons leven. God kan niet anders dan zijn eigen scheppingsorde respecteren, en zal dus nooit voor ons gaan doen wat we zelf te doen hebben.
Als liefde in essentie een keuze is, hoe kies je dan voor jezelf? Door jezelf volledig te aanvaarden zoals je bent. Door ja tegen jezelf te zeggen, en dat telkens opnieuw te doen. Je hebt ja te zeggen tegen wat je leuk vindt aan jezelf én wat je niet kan uitstaan aan jezelf. Je hebt ja te zeggen tegen je uiterlijk, afkomst, intelligentie, temperament, DNA, behoeften, lijf – kortom, tegen de volledige vorm zoals jij die gekregen hebt om in dit leven in te verschijnen. Niemand kan deze levensopdracht voor jou uitvoeren. Dit heb jij te doen, iedere dag opnieuw, juist als je je niet goed voelt over jezelf.
Voor sommigen was dit zo nieuw dat ze letterlijk een lijstje maakten van eigenschappen van zichzelf en die heel bewust één voor één doorliepen om er ja tegen te zeggen. Iemand zei daarover naderhand: ‘het was alsof ik met mezelf trouwde’. Met andere woorden: voor het eerst koos ik voor mezelf, met alles erop en eraan. En hoe voelt een bruid zich als ze het welgemeende ja hoort waarmee de bruidegom haar onvoorwaardelijk zijn liefde verklaart? Jij kan je precies zo voelen. Sterker nog, je bent ervoor gemaakt.
BESTE VRIEND
De mensen die deze stap gezet hebben bemerkten dat er dingen in hun dagelijks leven begonnen te veranderen. Ze werden vriendelijk voor zichzelf. Iemand zei ‘ik merk dat ik mijn eigen beste vriend aan het worden ben.’ Wat doet een vriend? Die bevestigt, moedigt aan, troost als het nodig is.
Ook merkten mensen dat ze zichzelf minder gingen forceren maar zicht kregen op hun grenzen en die begonnen te respecteren. ‘Ken u zelf’ stond boven het orakel van Delphi. Ieder mens heeft een unieke gebruiksaanwijzing waarin staat wat je in acht moet nemen om goed te functioneren. Velen van ons hadden geen idee hoe hun gebruiksaanwijzing er uitzag en gingen dat daarom maar eens op een rijtje zetten. Dat is niet egoïstisch, maar een nuchtere erkenning van je mens-zijn. Doen alsof je geen grenzen en behoeftes hebt is hoogmoed. Jezus zelf trok zich regelmatig terug en zei voor een moment nee tegen al het appèl wat voortdurend op hem afkwam, omdat hij het nodig had om tijd door te brengen met z’n Vader. Wie zijn wij dan om te denken dat wij daarboven verheven zijn?
Ook al voelde het soms wat ongemakkelijk, we gingen praktisch experimenteren met het liefhebben van onszelf. We kochten een cadeautje voor onszelf. We namen af en toe vrij. Ook als was het een half uurtje. We lazen een boek terwijl we de vieze vloer riep om een stofzuiger. We planden een weekend weg met onze geliefde, ook al zaten we financieel krap. We gingen een dag offline. We zeiden nee tegen een familieverplichting. In al die dingen hadden we in ons achterhoofd: ik kan er pas echt voor de ander zijn, als ik er eerst echt ben voor mezelf.
SURROGAATLIEFDE
We stelden ook vast dat we ongezonde manieren hadden ontwikkeld om voor onszelf te ‘zorgen’. Roken. Alcohol. Porno. Roddelen. Bingewatchen. Werken. Allemaal oplossingen voor een probleem. Wat is het probleem? Dat we niet van onszelf houden. Als in je behoefte aan liefde niet wordt voorzien omdat jij de liefde van God niet aan jezelf doorgeeft, dan zoekt je ziel een ‘middel’ dat je een illusie geeft van zelfliefde (en een kater als bonus). Je zult merken dat als je werkelijk van jezelf gaat houden, je behoefte aan surrogaat-liefdes vanzelf verdwijnt en je er zonder al te veel moeite mee op kunt houden. Je hebt ze simpelweg niet meer nodig.
Welk deel van ons vond dit een grote uitdaging? Ons verstand. De taak van ons verstand is om ons als mens te helpen onze weg te vinden door deze wereld van vorm en tijd. Ons verstand kunnen we inschakelen om een reis te plannen, een boek te bestuderen of een presentatie te maken. Bij veel mensen heeft het verstand nog een taak op zich genomen waarvoor het nooit bedoeld is: het creëren van een zelf. Het verstand vormt zich dan een beeld van wanneer dat zelf wel of niet goed, waardevol of mooi is. En het valt de delen in onszelf aan die daar binnen of buiten vallen. Het verstand bedenkt bijvoorbeeld dat je waardevol bent als je ‘impact maakt in de wereld’. Als dat vervolgens niet goed lukt (en het verstand is zeer, zeer kritisch en vindt altijd wel iets wat mankeert), dan valt het dat deel van jezelf aan. Het wijst er met de vinger naar en zegt: ‘niet genoeg, mislukkeling’. Dat veroorzaakt pijn. Er ontstaat een innerlijk conflict, wat je ook zelfhaat kan noemen. Dat kost bakken met energie en verzwakt ons gestel. Je bent niet meer ‘uit een stuk’. Je denkt jezelf stuk.
HUIS OP DE ROTS
Is er genezing mogelijk? Jazeker. Maar niet via het verstand. Je kunt jezelf nooit beter denken. Net als dat een diabeet niet via z’n eigen immuunsysteem z’n ziekte aan kan pakken. Hij heeft iets van buiten nodig, insuline in zijn geval. De insuline voor iemand met angst en depressie is de liefde. Als je je daarvan bewust wordt, bemerk je dat je niet iemand hoeft te worden. Waarom niet? Omdat je al iemand bent. Je bent er al. Helemaal. Op dit moment. Ons verstand denkt daar van alles aan toe te moeten voegen. Vorm. Status. Betekenis (‘je bent iemand als je impact maakt’). Maar dat zijn allemaal illusies. Ons verstand kan alleen kaartenhuizen bouwen. Jezus zei: bouw je huis op de rots, niet op het zand waar de wind en de regen kunnen komen en alles doen wegspoelen. Wat is de rots? Wat de liefde zegt. En dat is dat je er bent. Op dit moment. Dat je aanwezig bent. Net als de bloem. En de vogel. Die niet nadenken. Niet iemand proberen te zijn. Maar het leven ontvangen zoals het komt. Je verstand komt tot rust, hervindt zijn plek als helper, en doet wat een helper doet: zichzelf niet aanvallen maar aanvaarden en liefdevol steunen in het vinden van zijn weg in de wereld.