TWAALFDE STAP: Na een spiritueel ontwaken als resultaat van deze stappen, probeerden we deze boodschap over te brengen aan mensen die lijden aan angst en depressie en deze principes in al ons doen en laten toe te passen
Veranderde mensen veranderen mensen. Zo simpel is het. Gaandeweg de 12 stappen hebben velen van ons gemerkt dat ze veranderen. Bij sommigen gaat het snel, bij anderen vraagt het meer tijd. En niemand van ons is ooit klaar met de reis naar de vrijheid. Maar dát we stappen hebben gezet en verder zijn gekomen in het omgaan met angst en depressie is een feit. Deze stap gaat over het besef dat we, op dit punt van onze reis, veel te geven hebben aan de mensen om ons heen. Bijvoorbeeld aan hen die nog vastzitten in angst en depressie.
Deze generositeit komt dus voort uit een ‘spiritueel ontwaken’. Wat wordt daarmee bedoeld?
Bill Wilson beschrijft het in het Big Book als volgt: ‘Wanneer een man of vrouw spiritueel ontwaakt, betekent dat vooral dat hij of zij nu in staat is om te doen, te voelen en te geloven wat hij daarvoor uit eigen kracht niet kon. Hij heeft een geschenk gekregen dat neerkomt op een nieuwe staat van bewustzijn en zijn. Hij is op een pad geplaatst dat hem vertelt dat hij echt ergens heen gaat, dat zijn leven geen doodlopende weg is, niet iets dat moet worden doorstaan of beheerst. Hij is op een wezenlijke manier veranderd, omdat hij een krachtbron heeft weten aan te spreken, die hij op een of andere manier zichzelf had ontzegd. Hij weet nu dat hij beschikt over eerlijkheid, verdraagzaamheid, onzelfzuchtigheid, gemoedsrust en liefde in een mate waartoe hij zichzelf niet meer in staat had geacht. Wat hij ontvangen heeft, werd hem vrijelijk geschonken en toch heeft hij meestal, tenminste voor een klein deel, zichzelf gereedgemaakt.’
OOG VOOR DE WERELD
Iedereen die in deze stap van het programma is gearriveerd, heeft dit ‘spirituele ontwaken’ op zijn of haar manier ervaren. Bij sommigen was het plotseling en intens, anderen ervaarden het meer als een geleidelijk proces met meerdere momenten van bewustwording. Hoe het ook verliep, het effect was dat we op een nieuwe manier naar onszelf gingen kijken. We ontdekten dat we iets te geven hebben in deze wereld. Voor velen van ons was dat een nieuwe gewaarwording. Mensen die vastzitten in angst en depressie zijn voornamelijk bezig met zichzelf. En dus met wat ze nodig hebben. Maar de bevrijding van de 12 stappen is dat je de obsessie met dat ‘zelf’ steeds meer en sneller doorkrijgt met als gevolg dat je steeds minder in jezelf opgesloten zit. Vrije mensen zijn simpelweg niet zoveel meer met zichzelf bezig. Als vanzelf krijg je oog voor de wereld om je heen en de ander. En zie je dat die vol is met mensen die net als jij – mensen die nog niet goed weten om te gaan met angst en onzekerheid. Soms kruist zo iemand je pad en kan je een poosje samen optrekken en delen wat je door in de stappen hebt ontvangen en geleerd.
Veel mensen vragen zich af wat hun roeping is. Het ego stelt de vraag als volgt: wat is het paleis dat ik kan bouwen zodat ik mijn bestaan rechtvaardig. Ons ware ik prikt hier doorheen en weet dat roeping nooit een project is om te realiseren, maar altijd een geschenk om door te geven.
Dat geschenk wordt vaak geboren op de plek in ons leven waar verwonding en herstel elkaar ontmoeten. Exact daar ervaren we God die aan het werk is in ons leven. Daar is genade voor ons geen mooi concept, maar een levende werkelijkheid. Het is dan ook vanuit deze plek van herstel dat we ons als geen ander kunnen verbinden met mensen die nog vastzitten in angst en depressie.
WE BELICHAMEN HET HERSTEL
De kracht van AA, zo ontdekten ze in de begindagen, is simpelweg ‘one alcoholic talking to another’. Bij angst en depressie werkt het precies zo. De ander merkt bij jou: jij kijkt niet vreemd op als ik je vertel over de donkerte en radeloosheid in mezelf, want je weet wat het is. Je bent er bewogen mee. Het doet je wat. En misschien nog wel het allerbelangrijkste: je hebt hoop. Omdat jij door de stappen hebt ervaren dat angst en depressie echt hun grip op je leven kwijt kunnen raken, voelt de ander hoop bij jou – ‘als hij of zij het kan, kan ik het misschien ook wel’. Dit alles geeft een jouw leven een unieke zeggingskracht. We praten niet over herstel, we belichamen het.
Zie je in dat jij van diepe betekenis kan zijn voor mensen die je ontmoet op je levenspad? Niet door je ego grote paleizen te laten bouwen, maar simpelweg door je medemens te ontmoeten in waar die is. Jij kan dat zoals niemand dat kan. Je hoeft ze niet redden. We kunnen onszelf niet eens redden, zagen we in stap 1. Maar ze ontmoeten kan al het verschil maken. Denk maar eens aan je eigen pad van herstel. Dat begon ook met een of meerdere ontmoetingen met mensen via wie je op dit spoor terecht kwam. Niemand schreef erover in de krant, maar voor jou betekenden ze misschien wel het verschil tussen leven en dood.
OP BEZOEK IN DE GEVANGENIS
Voor ieder van ons bleken er manieren te zijn om hier vormen aan te geven, die aansloten bij waar we waren in ons proces. Sommigen gingen een extra bijdrage leveren aan de groep waar ze deel van uitmaken. Anderen die al verder gevorderd waren met de 12 stappen werden bereid om sponsor te worden als zij daarvoor gevraagd werden. Er waren mensen die een nieuwe meeting begonnen op een plaats in het land waar er nog niets was. En heel veel mensen deden het volgende: ze zochten iemand op in hun omgeving die nog vastzat in angst en depressie. Dit kan voor zo iemand een levensveranderende ervaring zijn. Alsof je in je eentje in de gevangenis zit en dan ineens iemand de moeite neemt om bij je langs te komen. En dat dan blijkt dat diegene zelf ook in de gevangenis heeft gezeten, en daar open over vertelt. En dat niet alleen, maar dat diegene de sleutel heeft gevonden naar buiten!
In deze gesprekken waren we in het begin bewust open over onszelf. Sterker nog, we waren bereid om onze vuile was buiten te hangen. Niet als doel op zich, maar om het voor de ander veilig te maken om zich te laten zien (‘nou, als jij eerlijk durft te zijn, dan durf ik me ook te openen’). En misschien wel voor het eerst van zijn of haar leven een boekje open te doen over de eenzame worsteling die soms al jaren kan duren.
Vaak wordt iemand dan vanzelf nieuwsgierig naar wat je gedaan hebt om verder te komen. Dan kan je wat vertellen over de twaalf stappen en ze als ze het interessant vinden uitnodigen een keer mee te gaan. Je weet van jezelf nog wel dat zo’n eerste bezoek spannend kan zijn. Je kende de mensen niet, je wist niet precies wat er ging gebeuren en je dacht: is het zo erg met me gesteld dat ik nu tussen al die gekken moet gaan zitten? Jij weet inmiddels hoe het echt is. Jij kent de ontspannen sfeer en de vriendelijkheid van de mensen. Het kan dus helpen om de eerste keer samen te gaan. Als je op deze manier in contact bent is het is prima om een paar keer af te spreken, maar het heeft geen zin om eindeloos te blijven praten. Je bent geen therapeut. Als iemand echt van z’n angst en depressie af wil, helpt het niet om er over te praten, je moet ermee aan het werk. Daar zijn allerlei manieren voor, en een van de plekken waar gewerkt wordt zijn de meetings.
TELEURSTELLING
We moesten voorbereid zijn op teleurstelling. Het kan gebeuren dat mensen afwijzend reageren. Misschien moeten ze nog dieper zinken. Misschien willen ze niet geholpen worden. Misschien is dit programma niet wat hen helpt. Feit is dat mensen die vastzitten in angst- en depressie in een toestand van apathie en hulpeloosheid kunnen zitten. Het kan ook zijn dat mensen wel naar een paar meetings komen, en dan ineens niet meer op komen dagen. Zonde van alle tijd en energie die ik erin heb gestopt, denken we dan. Wie denkt dit? Je ego. Die wil wat terugkrijgen voor z’n investering. Je ware ik weet echter dat je alles wat je hebt niet verdiend maar gekregen hebt. En dat je vanuit dat gegeven uitdeelt, om niet. En vergis je niet. Er zijn vele verhalen bekend van mensen die een poos later alsnog ingaan op de uitnodiging. Of weer verschijnen op de meeting, maar dan niet om aapjes te kijken maar om echt met zichzelf aan het werk te gaan. We kunnen niks veranderen aan iemands verandervermogen en -bereidheid. Het enige dat we kunnen doen is beschikbaar zijn. En regelmatig mogen we dan wonderen meemaken.
Velen van ons ervaarden dat het werken met anderen een diep gevoel van betekenis geeft. Jezus zei: ‘ik heb voedsel dat jullie niet kennen’, op de vraag van zijn vrienden of hij geen honger had. Wat was dat voedsel volgens Jezus? ‘De wil doen van Hem die mij gezonden heeft en zijn werk voltooien’. Welaan, als we optrekken met mensen die worstelen met dezelfde thema’s als wij, voltooien we het werk van God, namelijk: licht en liefde brengen op de plekken waar het donker en gebroken is. Zo simpel is het. Daarin met de Hogere Macht meebewegen is voedsel voor onze ziel.
Jezus zei ook: ‘De Vader werkt aan één stuk door, en daarom doe ik dat ook.’ God is bezig met het tevoorschijn brengen van een nieuwe wereld, zonder gevangenschap. En wij mogen daaraan deelnemen.
KNIPOOG
Wat een geruststellende waarheid, dat de Vader aan één stuk door werkt aan zijn nieuwe wereld. Wat geeft het een onspanning om naar de gebrokenheid in en om jezelf te kijken en God met een knipoog te horen zeggen ‘I got this’. En dat het aan ons is om eenvoudigweg mee te werken met het werk wat al gaande is. Als tuinmannen en -vrouwen die uitgenodigd worden om zijn schepping tot herstel en bloei te laten komen. Onze puberkinderen. Die irritante collega. Het milieuprobleem. In al die dingen is God bezig met zijn nieuwe wereld. We beseften dat wij niet de held zijn in al die verhalen. En dat we onszelf soms moesten afvragen: voor welk werk voel ik me verantwoordelijk dat ik niet ben? Waar ben ik het aan het overnemen van God? Omdat ik – vanuit mijn menselijke ervaringen – stiekem denk: ‘als ik het niet doe, doet niemand het’. God heeft er veel minder problemen mee dan wij dat dingen niet af en strak zijn. Waarom? Omdat God in zichzelf compleet is. En volkomen in staat is om de mens tegelijk te zien als compleet én in wording. God werkt in de paradox, met de paradox, zonder de paradox weg te willen werken.
En wij werken met hem mee. Als we dankjewel zeggen tegen de kassamedewerker. Glimlachten tegen de toeterende taxichauffer. Iemand opbellen die in onze gedachten komt. En daar een glimp zien van de nieuwe wereld. Die zonder gevangenissen.