TWEEDE STAP: We kwamen ertoe te geloven dat een Macht groter dan wijzelf ons weer in staat kon stellen geestelijk gezond te worden
Een oude man zat op een kistje zat te bedelen. Iedere dag zat hij daar. Soms kreeg hij een broodkorstje toegeworpen en had hij even wat te eten. Maar dan begon de honger opnieuw. Zo ging het jaar in jaar uit. Op een dag liep iemand langs die zei: ‘Ik heb niks voor je, behalve een vraag: Wat zit er eigenlijk in de kist?’ ‘Geen idee, nooit naar gekeken eigenlijk’, antwoordde de oude man. Hij stond op, deed de deksel open en knipperde met z’n ogen tegen al het goud wat hem tegemoet glansde. ‘Ik denk dat je daar wel een poosje mee vooruit kunt’, lachte de voorbijganger, en vervolgde zijn weg.
De tweede stap is als de voorbijganger die je niets nieuws geeft maar je vraagt eens goed stil te staan bij wat je al hebt, diep vanbinnen. Wat tref je daar dan aan? Als je daar nog niet de werkelijke rijkdom, de stralende vreugde van het bestaan en de onwankelbare vrede gevonden, ben je als die oude man. De hele dag bezig met overleven. Even heel blij als het leven je een stukje brood toewerpt en verder vooral bezorgd, onzeker en gestrest. Terwijl je ondertussen in jezelf een schat meedraagt die niet alleen al deze dingen omvat maar ook oneindig veel groter is dan alles wat de wereld te bieden heeft. Deze Macht is ook groter dan jijzelf en kan dus wat jij niet kan, namelijk: je helpen vrij te komen van angst en depressie.
ZONSONDERGANG
Ieder mens heeft in z’n leven wel eens ervaren dat de kist spontaan opengaat. Je loopt op het strand en de schoonheid van zonsondergang overvalt je. Je kijkt een geliefde in de ogen en ervaart plots een diepe vreugde. Je ziet het niet meer zitten maar voelt je ineens gedragen als door een sterke hand.
Op zo’n moment is het alsof je met je bewustzijn op een andere plek terecht komt. Of beter gezegd: je wordt je bewust van een plek die er de hele tijd al was. Die plek verwijst naar iets waar woorden altijd tekortschieten om het volkomen uit te drukken. We zouden het Gods aanwezigheid kunnen noemen. Dat is de schat in de kist.
Op het moment dat we ons bewust worden van Gods aanwezigheid, komt er een ongekende kracht in ons vrij. We beseffen ineens dat we er niet alleen voor staan. We ervaren een diepe innerlijke rust, die moeilijk met woorden te beschrijven is. Er is niets veranderd aan onze omstandigheden en toch is alles anders aan onze beleving ervan. Het is alsof we wakker worden uit een roes van angst en donkerte. We voelen ons niet langer een zwervende schim, maar beseffen ineens dat we een levend mens zijn van vlees en bloed, dat vrij ademhaalt en een merel hoort zingen in de achtertuin. Wat gebeurt er? Je ervaart de Macht die in staat is om te doen wat wij zelf niet kunnen: ons bevrijden uit de eindeloze negatieve gedachtestroom en de pijn die dat in ons veroorzaakt.
‘Maar ik weet voor mezelf nog helemaal niet precies hoe het zit met God, religie en geloof’, zeggen sommigen nu. Veel van ons herkennen dit én hebben geleerd dat je eindeloos kunt blijven nadenken over hoe het precies zit, zonder ooit veel verder te komen. Wij die op dit moment worstelen met angst en depressie hebben die luxe niet. Wij hebben nu kracht nodig. Dus werken we met wat we nu hebben – God zoals we die nu begrijpen.
EGOLOOSHEID
Voor veel mensen is de groep een eerste concrete vorm om die plek van Gods aanwezigheid te ervaren. Die ervaring zit niet letterlijk in de plek, en ook niet in de precieze groep. Het gaat om wat er op het moment van samenkomen in de groep ontstaat. Een plek van eerlijkheid. Een plek van opnieuw beginnen. Een plek van genade. Een plek van acceptatie. Een plek van verbinding. Een plek van inspiratie. Een plek van egoloosheid. Veel van ons zeggen dat alleen al door gewoon aan te schuiven in de kring en te luisteren, ze merken dat er een verschuiving plaatsvindt in henzelf. Ze weten niet precies waarom, maar verlaten de meeting beter dan dat ze er binnenkwamen.
Anderen zeggen: ‘Ja, maar geloof is voor zwakke mensen!’ Aan hen zouden we willen vragen: wie bewonder je het meest? De meeste mensen bewonderen mensen die niet meer bezig zijn met zichzelf. Die niet meer druk zijn met zichzelf te bewijzen. Of vergelijken. Die mensen stralen rust uit. Hebben ruimte. Zonder uitzondering zijn die mensen losgekomen van hun ego. Ze hebben wel een ego, maar zijn het niet. Zijn die mensen zwak? Niet bepaald. Het vraagt een enorme spirituele moed om de kramp van het ego los te laten en in kwetsbaarheid het leven met open armen tegemoet te treden. Stap Twee nodigt je uit om je daarvoor open te stellen.
PLANKEN EN SPIJKERS
Weer anderen zeggen: ‘in naam van religie is zoveel misgegaan, hoe kan ik me daar ooit aan toevertrouwen?’ Het goede nieuws is dat je dat niet hoeft. Religie is als de kist van de oude man. Het zijn de planken en spijkers waarmee wij mensen de schat ‘bevatten’. Soms gebruiken mensen de planken en de spijkers voor hun eigen gewin en veroorzaken ze veel pijn. Maar het verhaal van de oude man maakt duidelijk dat het niet om de kist gaat, het gaat om de schat – de spirituele ervaring – die erin zit.
Spiritualiteit gaat over beseffen wie je ten diepste bent. Ieder mens heeft honger. Naar betekenis. Naar zin. Naar waarde. Om ‘iemand te zijn’ en ‘erbij te horen’. Het antwoord zochten wij in ons werk, succes, voorkomen, talent, status, of in een collectief (zelfs deze groep kan – onbedoeld – een vals gevoel van identiteit geven). We meenden dat deze zaken onze honger konden stillen. Maar het is ons voorrecht – mensen die gevoelig zijn voor angst en depressie – om pijnlijk goed te weten dat deze dingen prima zijn, maar nooit genoeg om onze existentiële honger te stillen. Hoeveel we ook eten, we blijven onverzadigd. De enige blijvende vervulling zit in het besef wie je werkelijk bent. We zijn niet depressief. We zijn niet angstig. We zijn er en hebben een gevoel van angst of depressie. Ons zijn is niet stuk. Ons zijn is vol leven, dat ons van moment tot moment door God gegeven wordt. Als je dat beseft ervaar je een vrede en rust waarmee je stap voor stap volwassen kunt leren omgaan met de leuke en de niet leuke dingen van het leven. Inclusief de gevoelens van onzekerheid en eenzaamheid die een mens daarbij kan hebben. Dat is wat deze stap bedoelt met ‘geestelijk gezond worden’.
Daarom is de Tweede Stap voor ons allemaal het verzamelpunt. Of we nu agnost, atheïst, gelovig of ex-gelovig zijn – bij deze Stap kunnen we schouder aan schouder staan. Voor geen mens is het pad van de spiritualiteit een wandeling in het park. Nee, voor iedereen is het spannend, ongrijpbaar en soms verwarrend – kortom, een avontuur. Van hieruit zijn we klaar voor de volgende Stap: het openen van de schatkist.