ACHTSTE STAP: We maakten een lijst van alle relaties waar onze angst en depressie invloed op hadden en werden bereid om te doen wat we konden om de verbinding te herstellen
Mensen met een auto zijn verplicht om die jaarlijks te laten keuren zodat die auto veilig de weg op kan. In stap 8 en 9 doen we iets dergelijks met iets wat oneindig veel kostbaarder is dan een auto – de relatie met de mensen om ons heen. We onderzochten aandachtig de kwaliteit van onze relaties en pleegden achterstallig onderhoud waar nodig. Velen van ons hadden dat nog nooit gedaan, terwijl in deze relaties van alles ratelde en rammelde. Ons patroon van angst en depressie verstoorde immers niet alleen de relatie met onszelf, maar ook met die met onze dierbaren. Op allerlei momenten hebben we onbewust gehandeld uit pijn in plaats van liefde. We hebben mensen weggeduwd die ons probeerden lief te hebben. We hebben mensen de schuld gegeven van onze moeilijkheden. We hebben verantwoordelijkheden als partner, ouder, huisgenoot, vriend, minnaar laten liggen. Sommigen van deze relaties raakten zo verstoord dat ze vol spanning zitten of zelfs helemaal verbroken zijn. In andere relaties ervaren we niet de mate van verbinding die we graag willen. In deze stap gaan we doen wat we kunnen doen om met Gods hulp vrede te stichten in deze relaties en zo vrede te brengen in de wereld.
TUINSLANGEN
Diegenen van ons die stap 8 gezet hebben stelden vast dat er nieuwe openheid, licht en vreugde kwam in hun relaties. Ze voelden zich meer levend en energiek. Ze zagen dat in sommige verbroken relaties herstel kwam. In andere relaties ontstond een diepere verbinding. Als tuinslangen zonder knikken en verstoppingen kwamen de relaties steeds dichter bij hun doel: het laten stromen van het leven en het wederzijds ervaren van nabijheid en intimiteit.
We begonnen met het maken van een lijst van personen die belangrijk voor ons zijn, zoals onze partner, kinderen, vrienden, ouders, broers en zussen en collega’s. We onderzochten eerlijk de kwaliteit van de relatie en ons aandeel daarin. We stelden de vraag: hoe is het tussen ons? We gaven iedere relatie een cijfer (op een schaal van 1-10) die aangaf hoeveel verbinding we op dit moment ervaren met de ander. Wanneer ervaar je verbinding? Als het ‘stroomt’. Als er gelijkwaardig contact is waarbij er van beide kanten gegeven en ontvangen wordt. Zoiets ervaren we als plezier, inspiratie, vreugde, liefde en energie.
VIJFJES EN ZESJES
We keken in Stap 8 specifiek naar de vijfjes en zesjes. Vaak betreft dat mensen die ons zeer dierbaar zijn, maar waar het op dit moment toch niet lekker stroomt. We kunnen bijvoorbeeld jarenlang getrouwd zijn, maar ons toch weinig verbonden voelen. In deze stap onderzochten we ons aandeel in de verbinding en wat wij konden doen om de verbinding te laten groeien.
We erkenden dat we in die relaties vaak bewust of onbewust een terugtrekkende beweging hebben gemaakt. Daar meenden we goede redenen voor te hebben. Angst om teleurgesteld te worden bijvoorbeeld. Of schaamte over onze patronen van angst en depressie. Daardoor waren we voor de ander soms moeilijk bereikbaar. Alsof we een soort harnas aan hadden. In deze stap werden we bereid om te oefenen dat harnas uit te doen en weer onszelf te zijn.
Ook realiseerden we ons dat patronen van angst en depressie altijd samenhangen met oordeel (‘ik ben niet goed genoeg’). En dat het niet anders kan dat we met dezelfde strenge, kritische en beoordelende blik die we naar onszelf hebben, ook naar de mensen om ons heen kijken. Ongetwijfeld zullen mensen dat bij ons ervaren. In deze stap werden we bereid om die eisende houding eerlijk onder ogen te zien en sorry te zeggen.
Verder hadden we oog voor passiviteit: daar waar een groot deel van onze levensenergie opgeslokt werd door onze angst en depressie, en we dus weinig meer beschikbaar hadden voor anderen. Waardoor we fysiek wel aanwezig waren, maar mentaal niet thuis gaven. Met als gevolg dat anderen onze aanwezigheid, aandacht en belangstelling gemist hebben.
Vanuit dit eerlijke zelfonderzoek werden we bereid om naar het lijstje vijven en zessen te kijken en ons af te vragen: het hoeft allemaal niet in één keer, maar met welke relatie zou ik als eerste willen oefenen om te doen wat ik kan doen om de verbinding nieuw leven in te blazen? Met wie zou ik binnenkort eens af willen spreken voor een goed gesprek?
GOOTSTEENONTSTOPPER
Hoe ontstaat in zo’n gesprek nieuwe openheid in een relatie? Als een gootsteen verstopt zit gebruik je een gootsteenontstopper, een smerig goedje wat de prop chemisch wegbrandt. Om een relatie ontstoppen hebben we een veel mooier en krachtiger middel tot onze beschikking: kwetsbaarheid.
Toen we het gesprek was het eerste wat we op tafel legden iets als ‘vind je het goed als ik je iets vertel over wat er wel is, maar wat ik nog nooit met je heb gedeeld.’ Vaak zegt de ander, ‘ja natuurlijk’. Zo konden we iets vertellen over onze patronen van angst en depressie. Over hoeveel energie het kost. Over onze schaamte erover. Over hoe we bezig zijn om er verantwoordelijkheid over te nemen. Over de 12 stappen. Vaak zal de ander enorm waarderen dat je dit alles aan hem of haar toevertrouwt. De verbinding groeit.
GOED LUISTEREN
Het is mooi en gepast om op een gegeven moment ook aan de ander te vragen of hij of zij het gemerkt heeft. Vaak zal de ander vertellen dat als je in zo’n ‘bui’ zat dat duidelijk merkbaar is, en dat het niet makkelijk is om dan contact met je te krijgen. Het is dan zaak om goed te luisteren. Als je je aangevallen of bekritiseerd voelt, vraag je dan af wie dat precies voelt. Je ego. Hoe meer je oprecht luistert, hoe meer de verbinding tussen jou en de ander toeneemt. Voelbaar, in het moment. Zeker als je de ervaring van de ander kunt erkennen en oprecht sorry zegt over je aandeel daar aan. Je ego heeft moeite met sorry. Maar de ware jij niet.
Tot slot is een mooie, spannende vraag om te stellen: ‘wat kan ik doen zodat jij meer verbinding met mij ervaart’? Alleen al de vraag stellen doet de verbinding nog weer verder toenemen. En het antwoord is je kompas naar nog meer rijkdom in het contact voor de nabije toekomst.
We moesten nuchter zijn. Ons diepste verlangen is volkomen door de ander gezien en gekend te worden. Dat gaat hier op aarde nooit gebeuren. Ons begrip van elkaar blijft altijd beperkt en onvolkomen. Iedere ontmoeting is daarom rafelig, onaf en gebrekkig. En toch stroomt dwars daar doorheen het leven, als we onszelf – onhandig en onvolkomen – kenbaar maken voor de ander.
RISICO NEMEN
Velen van ons zeiden, wat is dit spannend! Waarmee we eigenlijk zeggen: ik merk dat ik ergens bang voor ben. Waar ben je bang voor? Voor teleurstelling. Natuurlijk zijn we dat. Maar in deze stap besloten we om ons er niet door te laten leiden. Ja, het is een risico. Maar leven is risico nemen. In de gevangenis van angst en depressie is het veilig. Achter onze veilig muren kan niks fout gaan, maar ook niks goed. C.S. Lewis, de schrijver van de Narnia-reeks die ook veel schreef over de liefde, zei het zo:
‘Houden van is je kwetsbaar opstellen. Hou je van iets of iemand, dan zal je hart waarschijnlijk gemangeld en misschien gebroken worden. Als je zeker wilt weten dat het heel blijft, moet je je hart aan niemand geven, zelfs niet aan een dier. Wikkel het zorgvuldig in hobby’s en kleine luxes; blijf overal buiten; berg het veilig op in een doosje of in de doodskist van je egoïsme. Maar ook in dat doosje – veilig, donker, roerloos en luchtdicht – zal het veranderen. Gebroken wordt het niet, het wordt onbreekbaar, ondoordringbaar, verstokt.’
In stap 8 vatten we de moed om ons hart uit het doosje te laten ontsnappen en het risico te nemen om het te delen met de ander. Velen van ons waren verrast over de stroom vreugde en energie die die we hiermee in onszelf aanboorden.